Verhalen uit de praktijk | 23-02-2023

De bestrijding van georganiseerde misdaad binnen de gemeente is een uitdaging. Dat komt onder meer doordat de gemeente bestaat uit zeven dorpen: Amerongen, Doorn, Driebergen-Rijsenburg, Leersum, Maarn, Maarsbergen en Overberg. Die dorpen hebben samen minder dan 50.000 inwoners, verdeeld over een oppervlak van 134 km2. Een veel grotere oppervlakte dan bijvoorbeeld gemeenten als Eindhoven, Utrecht of Den Haag. Kortom: met een klein team een uitgestrekt gebied in de gaten proberen te houden. Een gebied dat bovendien voor een groot deel bestaat uit dunbevolkt buitengebied: recreatiegebied, bossen en agrarisch gebied.

Luchtfoto’s

Stephan Walther, Strategisch Beleidsadviseur Integrale Veiligheid, vertelt: “Ik was er destijds bij toen we het drugslab ontmantelden. Ik doe dit werk nu zes jaar en dit was het grootste drugslab dat ik heb gezien. Achteraf bezien, hadden we het kunnen zien aankomen. Bijvoorbeeld op de hoge resolutie luchtfoto’s van het perceel die ik naderhand heb bestudeerd. Daarop zie je de situatie in de loop der tijd veranderen. De signalen laten zien dat het terrein vanaf 2014 verloederde en dat er vanaf 2019 een drugslab werd opgezet. En terugredenerend hadden we misschien ook wel kunnen ingrijpen voordat het echt misging.” Om dat de volgende keer te kunnen doen, moet de gemeente de beperkte middelen en capaciteit slim inzetten. Het gericht bekijken van luchtfoto’s van een focusgebied is daardoor nu onderdeel van de vaste aanpak van het team van Stephan.

Meer contact met inwoners

Na deze zaak voerden burgemeester Frits Naafs en Stephan en zijn team versneld veranderingen door in hun strijd tegen georganiseerde misdaad. En met succes. Zo vroeg de burgemeester de gemeenteraad om meer capaciteit voor het team van Stephan. En die kwam er: van 2,5 naar 4,5 fte. Het gevolg? In 2022 alleen hebben we al 12 woningen, bedrijven of terreinen gesloten terwijl dat er in de jaren daarvoor maximaal 4 waren. Burgemeester Naafs: “We waren natuurlijk al bezig met het professionaliseren van onze aanpak. Maar in 2020 sloten we ons – samen met andere gemeenten binnen de provincie Utrecht – aan bij Meld Misdaad Anoniem. Naar aanleiding van de zaak in Overberg voeren we daar intensief campagne voor. Zo ga ik samen met ons Team Openbare Orde & Veiligheid de markten binnen de gemeente af om mensen te laten ruiken aan geurstrips met de geur die afkomt van drugslabs. Zodat zij daar zelf ook alert op kunnen zijn. Want de politie kan het niet alleen. Ik ben ervan overtuigd dat de campagne voor Meld Misdaad Anoniem geholpen heeft. We krijgen meer meldingen. Dat komt ook doordat inwoners zien dat we echt iets met zo’n melding doen. En dat ze anoniem blijven.” 

Inzetten van drones en techniek

Burgemeester Naafs vertelt verder: “We experimenteren met de inzet van drones. Met zo’n drone kunnen we actuele, haarscherpe beelden maken van terreinen die we al in kaart hebben gebracht. Met die informatie kunnen we onze integrale controles nog beter voorbereiden. En meer gericht te werk gaan.“

Stephan: “Op het gebied van technologie en herkenningssoftware speelt er ontzettend veel. De mogelijkheden van artificial intelligence worden bijvoorbeeld steeds groter. Rondom onze gemeente zijn op de snelwegen meerdere locaties waar Automatic Number Plate Recognition (ANPR) wordt toegepast. Met die techniek kunnen we de kentekens van voorbijrijdende voertuigen vergelijken met kentekenplaten van bestuurders die boetes hebben openstaan of die gezocht worden voor bijvoorbeeld voor een lopend politieonderzoek. In bijvoorbeeld Maarn en Driebergen doen we als gemeente actief onderzoek om te kijken hoe wij dit met gemeentelijke camera’s kunnen uitbreiden. We hadden in Maarn veel woninginbraken, omdat het zo dicht bij de snelweg ligt. Sinds we ANPR inzetten – en criminelen dat weten – is het aantal inbraken significant afgenomen.”

Elkaar goed kunnen vinden

Stephan: “Doordat we met meer mensen zijn, kunnen we veel meer dan voorheen, maar capaciteit zegt niet alles. Je moet elkaar ook kunnen vinden. Het politiebureau zit bij ons 150 meter verderop. We hebben dagelijks overleg en ik kan daar op elk moment binnenwandelen.” En die samenwerking is succesvol. Stephan: “Zo deden we vorig jaar een inval in Amerongen: bij het ‘klappen’ van dit onderzoek, zoals we dat noemen, waren wij als gemeente, de politie en andere instanties betrokken. Ik hoor dan twee of drie weken van tevoren op welke datum het gaat gebeuren. Op zo’n klapdag lopen wij als gemeente letterlijk met het team mee. De politie treedt strafrechtelijk op en wij bestuursrechtelijk. Dat betekent dat we als gemeente de betreffende panden binnen een maand sluiten: we hangen dan een bord aan de deur waarop staat dat het pand of terrein gesloten is, we informeren de wijk en we doen een persbericht uit. Bij één van de drie woningen in Amerongen waren inwonende familieleden betrokken. Toch hebben we – na zorgvuldige overweging – die woning gesloten. Die zaak is ook getoetst door de rechter. Frits Naafs vult aan: “Ik wil alles juridisch goed regelen, want we willen niet halverwege de rit teruggefloten worden.”

Risico’s in beeld brengen en aanpakken

Stephan: “Sinds 2020 investeren we in onze informatiepositie. Samen met mijn team en de politie brengen we één keer per twee jaar de grootste risico’s in kaart: een ondermijningsbeeld. Op die gegevens vaar ik. We gaan vijf keer per jaar op pad. En dat doen we niet lukraak. We zetten vooral handhavingscapaciteit in op zaken waarover we al informatie hebben verzameld. Dat voorkomt dat je continu met allerlei partijen kriskras door de gemeente aan het rijden bent.”

Gelukkig kan de gemeente regelmatig voorkomen dat mensen hun toevlucht zoeken in de criminaliteit. Stephan: “Bij het verzamelen van informatie kregen we een bedrijf in beeld. Op de luchtfoto’s zagen we in het ene jaar weinig auto’s en het jaar daarna heel veel. Ook zagen we caravans en campers komen en gaan. In een bepaald jaar staat er plots een groot bassin dat op de foto van een jaar later weer weg is. Via de Kamer van Koophandel wisten we dat het een relatief klein bedrijf was, met weinig personeel. Ook vonden we handhavingsdossiers van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit over dierenwelzijn. Op basis van al die signalen hebben we een wijkagent naar het bedrijf gestuurd, samen met een milieuagent en een BOA. Even een bak koffie drinken. De eigenaar van het bedrijf bleek op leeftijd en worstelde met zijn pensioenvoorziening. Dan is het weer fijn dat we een kleine gemeente zijn. We hebben hem in contact gebracht met een sociaal dorpsteam dat hem verder geholpen heeft.”

Vertrouwen

Burgemeester Naafs besluit: “Stephan en ik praten één keer per jaar de gemeenteraad vertrouwelijk bij. We kunnen dan meer bespreken dan in publieke sessies. Zo houden we de raad dicht bij ons en houden de fracties vertrouwen in wat we aan het doen zijn. Want ja, als wij acties uitvoeren, krijgen mensen dat mee en vinden ze er wat van. Over de sluiting van een winkel kreeg ik een keer van iemand te horen dat die dat zo zielig vond voor die ondernemer. Ik zei: pardon? Hij heeft z'n eigen verantwoordelijkheid en moet erop toezien dat er geen criminele activiteiten plaatsvinden in zijn pand. Jammerdebammer, had hij het maar niet toe moeten laten.”

Meer weten over de aanpak van georganiseerde misdaad in de gemeente Utrechtse Heuvelrug? Kijk dan op de website van die gemeente.