‘Samenwerking in de taskforce helpt ons het crimineel ondergronds bankieren zo efficiënt mogelijk te verstoren’
Verhalen uit de praktijk
In 2021 is de Taskforce Underground Banking van start gegaan. Landelijke en regionale politiediensten en het OM werken daarin samen om het crimineel ondergronds bankieren te verstoren. Plaatsvervangend Hoofdofficier van Justitie Janneke de Smet-Dierckx legt uit hoe de taskforce dit doet en wat dit oplevert.
Waarom is deze taskforce opgericht?
“Bij de bestrijding van georganiseerde misdaad is aandacht voor crimineel ondergronds bankieren (hierna ondergronds bankieren genoemd) van groot belang. Maar zowel de politie als het OM heeft hiervoor maar beperkte capaciteit. We investeren al veel langer in de aanpak van ondergronds bankieren, maar dat gebeurde vooral ad hoc: we pakten aan wat op dat moment ‘oppopte’. Samenwerking in de taskforce helpt ons focus aan te brengen in de aanpak. Met elkaar kunnen we van begin tot eind het proces in beeld brengen: hoe ondergronds bankieren in de praktijk precies werkt, maar ook wie de belangrijke spelers zijn. Het informatiebeeld dat daarmee ontstaat helpt ons bepalen wat de meest effectieve interventies zijn.”
Hoe werkt dit in de praktijk?
“Bij ondergronds bankieren heb je te maken met verschillende niveaus: van de brokers met hun internationale netwerk tot de koeriers die op straatniveau werken. Daarom combineren we informatie van landelijke en regionale diensten. Daarbij gaat het onder meer om concrete informatie en gegevens uit strafrechtelijke onderzoeken en crypto-telefonie. Maar ook om kennis over het proces, zoals hoe koeriers hun geld verstoppen. Al die informatie bij elkaar geeft samen een informatiebeeld. Op basis daarvan kun je zien: met het aanbrengen van focus op een bepaalde speler, rol of proces verstoren we het systeem het meest.”
Welke resultaten hebben jullie hiermee al bereikt?
“Het lastige van die vraag is dat we ons richten op het verstoren van het proces. Dus bijvoorbeeld niet op de hoeveelheid in beslag genomen cash. We verstoren het proces door gericht interventies uit te voeren. Zo hebben we in 2020 een woning van een verdachte doorzocht waar we boven een systeemplafond in de badkamer een notitieboekje met toegangscodes voor crypto wallets vonden. Deze persoon bleek een ondergronds bankier te zijn die in een paar jaar tijd wereldwijd crypto-transacties uitvoerde voor een bedrag van ruim 11 miljoen Amerikaanse dollar. Hoewel het succes moeilijk te kwantificeren is, zien we in onze onderzoeken wel dat de commissie omhooggaat. Het wordt dus duurder om het systeem te gebruiken en ondergronds bankieren als verdienmodel te gebruiken. Dat is voor ons een teken dat we erin slagen het proces te verstoren.”
Ondergronds bankieren gebeurt op internationale schaal. Wordt er ook samengewerkt met andere landen?
“Dat gebeurt onder meer via het Europees multidisciplinair platform tegen criminaliteitsdreiging: EMPACT. Daarin verkennen we bijvoorbeeld hoe Europese wet- en regelgeving het proces van ondergronds bankieren kan bemoeilijken. Ook delen nationale politiekorpsen via dit platform tactische informatie met elkaar. Zo kunnen zij elkaar aanvullen en voorkomen dat ze dubbel werk doen. Ook internationaal onderzoeken we dus hoe we de beschikbare capaciteit effectief kunnen benutten. Daarbij kunnen we ook bepalen welke interventie het best door wie gedaan kan worden. Een bijkomend voordeel van die internationale samenwerking is dat we elkaar makkelijker weten te vinden bij bijvoorbeeld iets concreets als een rechtshulpverzoek. Zo is op ons verzoek onlangs in Griekenland een Albanese Griek aangehouden die wordt verdacht van het aansturen van een crimineel koeriersnetwerk in Nederland.”
Wat zie je als de grootste uitdaging voor de taskforce?
“Ondergronds bankieren vindt plaats tussen criminelen onderling. De bovenwereld is niet noodzakelijk nodig in dit proces, en een directe link is er dan ook niet altijd. Dat maakt het anders dan de aanpak van de meer ‘traditionele’ criminele geldstromen: de witwasactiviteiten. Daarin spelen bijvoorbeeld banken en notarissen een grote rol: sectoren waar toezicht op wordt gehouden en waar veel data over beschikbaar is. Dit ‘poortwachterssysteem’ is cruciaal in de aanpak van criminele geldstromen. De aanpak van ondergronds bankieren komt daarbij. En is dus een flinke uitdaging, juist omdat het binnen de onderwereld blijft.”
Bekijk hieronder de video over de werking en aanpak van ondergronds bankieren.
Money, money, money.
Denk jij dat criminelen gewoon
een bankrekening
en een pinpas hebben om zaken mee
te doen? Nou, vergeet het maar.
Criminelen blijven liever uit de
buurt van gewone...
...banken omdat daar toezicht is
op verdachte geldstromen.
Daarom gebruikt de georganiseerde
misdaad een eigen betalingssysteem. Buiten het zicht van overheidsinstanties.
En dat noemen we crimineel ondergronds bankieren.
Zo gaan er vele criminele betalingen
de wereld over.
Bijvoorbeeld voor de aanschaf van
nieuwe partijen drugs.
In deze video vertellen we hoe
crimineel ondergronds bankieren werkt.
We vertellen hoe groot het is en
hoe we het tegengaan.
Het criminele geldsysteem maakt
gebruik van een...
...internationaal financieel netwerk
van criminelen...
en dat maakt het mogelijk om geld
dat in het ene
land is verdiend uit te geven in
het andere land.
Toch gaat er geen echt geld de
grens over.
Wel veranderen bedragen steeds
van eigenaar.
Zo blijven criminelen uit het zicht
van de autoriteiten.
Hoe werkt het en wie doet wat?
Er zijn drie belangrijke spelers. Een ondergrondse bankier,
een zogeheten broker en een koerier.
Dat gaat zo.
Een drugshandelaar neemt contact
op met een ondergrondse...
...bankier als hij geld van land
A naar land B wil verplaatsen.
De bankier neemt het geld aan en
zoekt contact...
met een broker die fungeert als
tussenpersoon.
Die broker beschikt over een internationaal
netwerk
van andere tussenpersonen en ondergrondse
bankiers.
De broker kan via zijn netwerk
geld in een ander
land laten uitbetalen voor de bankier
en de broker
30
00:01:43,240 --> 00:01:45,760
brengt op deze manier vraag en
aanbod bij elkaar
en bepaalt de prijs voor de transactie.
De koerier die werkt voor de bankier haalt contant geld...
op of levert het juist af.
Dat gebeurt vaak in grote tassen
op openbare plaatsen, zoals op een parkeerterrein.
Maar hoe komt het geld op de
goede plek?
De drugshandelaar en de koerier
maken ter controle gebruik van een zogenoemd token.
37
00:02:13,480 --> 00:02:16,840
Het is vaak een vijf eurobiljet
met een uniek serienummer.
De koerier geeft het geld alleen
af als de ontvanger het token nummer geeft.
Ondergronds bankieren is dus een
informele geldhandel...
...waarbij zowel onderling vertrouwen
als tokens een rol spelen.
Hoe werkt dit in de praktijk?
Een voorbeeld: stel een bende heeft
een grote partij drugs verkocht in Nederland.
De criminelen hebben nu veel contant
geld en een...
deel van dat geld is bedoeld om
in Zuid-Amerika nieuwe drugs te kopen.
Ze zoeken daarom contact met een
ondergrondse...
...bankier in Nederland en ze vragen
hem het bedrag...
in pesos in Zuid-Amerika te betalen
aan de drugs leverancier.
In ruil voor de euro's in Nederland.
De criminele ondergrondse bankier
zoekt vervolgens...
...contact met een broker die in
Zuid-Amerika...
...pesos kan laten uitbetalen tegen
een prijs...
die de criminele organisatie wil
betalen.
De bankier stuurt een koerier op
pad om de euro's in Nederland op te halen.
Het geld wordt opgeteld aan de
koerier overgedragen. Met behulp van zo'n token.
De koerier telt het geld later
op een geheime locatie.
en hij laat vervolgens de bankier
weten dat het bedrag klopt.
De koerier bewaart dan het geld
tot het naar een...
andere partij moet en vaak blijft
het geld in...
...Nederland en wordt het uitgekeerd
aan een volgende...
...partij waar nog een schuld open
staat.
Ondertussen geeft de bankier opdracht
aan een...
...broker in Zuid-Amerika om de
pesos uit te keren
en ook dat gaat weer met een token.
Het geld gaat dus niet fysiek de
grens over.
Op deze manier heb ik criminelen
over heel de
wereld schulden en tegoeden bij
elkaar en wordt de balans per periode opgemaakt.
En wie dan in het krijt staat,
die moet betalen.
Bijvoorbeeld contant met goud of
in crypto.
Maar hoe groot is crimineel ondergronds
bankieren?
In Nederland en daarbuiten is de
omvang echt enorm.
Er gaan per keer miljoenen om in
de wereld van crimineel ondergronds bankieren.
En als je al die transacties bij
elkaar zou optellen, dan komen we aan miljarden.
Als we kijken naar de hoeveelheid
aan spelers in het veld, dus de brokers...
de bankiers en de geld koeriers en de daaraan verbonden netwerk,
dan zijn er wereldwijd zo'n duizenden
personen bij betrokken.
De afgelopen twee jaar zijn naar
schatting honderden...
...verdachten gearresteerd op basis
van gekraakte crypto communicatie.
En verreweg de meeste van die berichten
gingen over geweld of geld transacties.
Nederland heeft de afgelopen jaren
flink vooruitgang...
...geboekt in de aanpak van crimineel
ondergronds bankieren.
Maar hoe ziet die aanpak eruit?
En hoe worden deze praktijken opgerold
en gestopt?
We vroegen het aan Janneke de Smet.
Wat wij in het Taskforce underground banking doen...
is om dit hele systeem van de eerste
stap, dus de...
betaling van de crimineel in Nederland aan zijn...
...bankier en de geld koerier die
daarbij zit aan te pakken.
Tot en met de grote verrekening
en de grote brokers...
en exchange houses in het buitenland
aan te pakken door middel van internationale samenwerking.
Dat hele palet...
dat is wat we doen in de Taskforce Underground Banking.
Wat je natuurlijk vaak in de krant
leest zijn...
...de bedragen die onderschept
worden twee ton, drie ton,
1 miljoen cash in een verborgen
ruimte in een auto. Nou...
dat is zo'n actie op zo'n
geldkoerier.
De grotere acties die we doen zijn
op de bankiersnetwerken.
In Eindhoven is dat
geweest daar hebben...
een groot geldbedrag, meer dan 10 miljoen
cashgeld aangetroffen.
En dat is zo'n bankier die dat
geld dan ingenomen...
...heeft en die die rol pakt.
En dat is ook...
een voorbeeld van hoe wij ingrijpen.
Hoe wij deze operaties uitvoeren...
daar kan ik natuurlijk niet te
veel over zeggen.
Het is veel gericht op samenwerking,
samenwerking met...
de partners in het buitenland.
En dat is een beetje het geheim
van de smid hoe...
we daar op gaan acteren en de komende
jaren ook.
De criminele ondergrondse bankier
is een cruciale...
...schakel in het bedrijfsproces
van de georganiseerde misdaad.
En door ondergrondse bankiers,
brokers en geld koeriers op te
pakken, onderbreken we de geldstroom.
En daarmee werken we wereldwijd
de georganiseerde misdaad tegen.