‘Integrale Jeugd Aanpak Parkstad’ brengt kwetsbare jongeren beter en sneller in beeld
Verhalen uit de praktijk
De ligging vlakbij Duitsland en België en het grote aantal kwetsbare jongeren maakt de aanpak van ondermijnende criminaliteit voor de gemeente Heerlen al jaren een grote uitdaging. Vanuit het programma Preventie met Gezag wordt daarom gewerkt aan een brede aanpak van jeugdcriminaliteit. De vernieuwende ‘Integrale Jeugd Aanpak Parkstad’ vormt de basis. “We kunnen nu voorkomen dat we ons zonder het van elkaar te weten op dezelfde jongere richten.”
Onlangs bleek uit cijfers van het CBS dat de gemeente Heerlen koploper is in Nederland met het aantal verdachten van crimineel gedrag per 1.000 inwoners. “Naast drugscriminaliteit gaat het bijvoorbeeld om voertuigdiefstal, illegaal vuurwerk en cybercrime”, vertelt wijkteamcoördinator Aniek Eymael van de politie. “Jongeren met een moeilijke thuissituatie zijn hierbij een kwetsbare doelgroep. We ondernemen al jaren allerlei activiteiten om hen meer perspectief te bieden. Dat is een uitdaging, omdat de problemen waar jongeren in verkeren meestal complex zijn. De keuze voor de straat is dan vaak snel gemaakt. Goede hulp bieden, vastpakken en niet meer loslaten is bij deze jeugd essentieel.”
Een belangrijk deel van de oplossing ligt in meer persoonlijke aandacht voor jongeren. Dat vraagt niet alleen om capaciteit, maar soms ook om een onortodoxe aanpak, weet jongerenwerker Thijs Satijn van JENS. “Een van onze straatcoaches heeft eens een jongere letterlijk uit zijn bed gesleurd. Met veel moeite was er een baan voor die jongere geregeld en daar was hij niet op komen dagen. Zijn zus had die straatcoach binnengelaten, maar met zo’n actie zoek je natuurlijk wel de grens op. Dat doe je alleen als je daarvoor al een band hebt opgebouwd met het gezin.”
Samenwerking cruciaal
Begin 2023 is in Heerlen het omvangrijke programma Preventie met Gezag Heerlen-Noord van gestart gegaan. Het doel van dit programma is om te voorkomen dat jongeren in de criminaliteit belanden of daarin verder afglijden. Daarvoor is het een voorwaarde dat die jongeren in beeld zijn. De Integrale Jeugd Aanpak Parkstad zorgt daarvoor: onder regie van het Zorg- en Veiligheidshuis Parkstad deelt een groot aantal partners via deze aanpak kennis, informatie en inzichten. Niet alleen verschillende partijen binnen de domeinen zorg- en veiligheid, maar ook verschillende gemeenten in de regio Parkstad.
Twee elementen staan centraal in de IJAP. Het eerste is een gezamenlijk informatiesysteem waar verschillende partners zorg- en veiligheidssignalen kunnen invoeren. Het tweede is een opschalingsmodel dat bestaat uit drie aanpakken, ieder met een andere kleur: het Jeugd Preventie Platform (JPP - groen), de Lokale Jeugd Aanpak (LJA - oranje) en de persoonsgerichte aanpak (PGA - rood).
Selma Kuijpers is vanuit het Zorg- en Veiligheidshuis Parkstad projectleider van de IJAP en legt uit hoe het werkt. “We kiezen er bewust voor om alle jongeren die bij de partners in beeld komen eerst binnen het Jeugd Preventie Platform (JPP) te bespreken. Alle vaste deelnemers van het JPP kunnen jongeren hiervoor aanmelden. Gezamenlijk duiden we de signalen en bepalen we welke interventies worden ingezet.”
Voor elke jongere wordt binnen het JPP ook een casusregisseur aangesteld. In principe is dat iemand vanuit de partner die het meest betrokken is bij de betreffende jongere. Dat kan bijvoorbeeld een jongerenwerker zijn, maar ook iemand van de jeugdreclassering. Selma: “Met een brief informeren we de ouders dat hun kind in het JPP besproken wordt en hoe ze contact kunnen opnemen met de casusregisseur, zodat ze vanaf dat moment een direct aanspreekpunt hebben.”
Het JPP kan besluiten dat er wordt opgeschaald naar oranje of uiteindelijk zelfs naar rood; de partners bepalen samen welke aanpak passend is.
Alle neuzen dezelfde kant op
De gemeente Heerlen werkt al langer met een JPP. Nieuw is dat zeven aan elkaar grenzende gemeenten dat nu op een uniforme manier doen. Zij kunnen in een gezamenlijk informatiesysteem informatie delen en casussen daarbij op dezelfde manier screenen en duiden. “We begrijpen elkaar daardoor beter en weten waar we mee bezig zijn, legt Selma uit. “In plaats van losse acties per partner of gemeente, die zich soms zonder dat ze het van elkaar weten op dezelfde jongere richten, komen nu alle neuzen dezelfde kant op te staan. Dat zorgt er ook voor dat we allemaal onze capaciteit beter kunnen benutten. Uiteraard is dit gezamenlijke informatiesysteem voorzien van diverse niveaus van autorisatie: afhankelijk van de organisatie of gemeente kan iemand meer of minder informatie zien.”
Informatie-uitwisseling kan bijvoorbeeld een ‘waterbedeffect’ helpen voorkomen, weet Aniek, die vanuit de politie nauw bij het IJAP betrokken is. “Stel dat een jongere in Brunssum een gebiedsontzeggingheeft en er signalen bestaan dat deze persoon tijdens de kermis in Heerlen uit is op rottigheid. Dan kunnen de JPP’s Brunssum en Heerlen besluiten deze signalen onderling te delen ten behoeve van een preventieve maatregel.”
Ook jongerenwerker Thijs is enthousiast over de intensivering van de regionale samenwerking. “Binnen het JPP is het de rol van jongerenwerkers om jongeren goede alternatieven te kunnen bieden. Met JENS zijn we in drie verschillende gemeenten binnen de Parkstad-regio actief. Het IJAP maakt het niet alleen makkelijker te schakelen met andere gemeenten, maar bijvoorbeeld ook met Halt. In plaats van iemand te laten ‘prikken’, kunnen we er in het JPP samen voor kiezen dat een jongere eerst nog even onder mijn hoede blijft.”
Slimme agenda
Het JPP vindt elke twee weken plaats en heeft een ‘slimme agenda’: alle jongeren worden kort besproken, met per jongere telkens alle betrokken ketenpartners en gemeenten aan tafel. Selma: “Wanneer we besluiten dat een jongere van groen naar oranje gaat – de Lokale Jeugd Aanpak – wordt de begeleiding geintensiveerd. De casusregisseur gaat dan samen met een procesregisseur van het Zorg- en Veiligheidshuis onderzoeken wat een jongere nodig heeft en welke hulpverlening of meer repressieve aanpak daarop aansluit. Dan komen bijvoorbeeld zwaardere multisystemische hulpverlening of preventieve jeugdreclassering in beeld.”
Een belangrijk doel in het oranje gebied is voorkomen dat een jongere afglijdt naar ‘code rood’, de persoonsgerichte aanpak. Aniek: “Als het zo ver komt is de periode van preventie voorbij. Vanaf dat moment zijn de politie en het Openbaar Ministerie in de lead.”
Veel aandacht voor randvoorwaarden
Eigenlijk is de IJAP een hele simpele en logische aanpak, waarvan je je kunt afvragen waarom die niet al langer door gemeenten wordt toegepast, vindt Selma. De uitdaging zit hem vooral in het creëren van randvoorwaarden. “Bij zo’n groot aantal partners is het belangrijk de werkprocessen goed te beschrijven en te zorgen voor borging van het rechtmatig delen van informatie tussen de partners onderling. Bij dat laatste was het vooral belangrijk de angst weg te halen bij de betrokken professionals. Want zolang je een rechtmatig doel hebt, mag er meer dan mensen vaak denken.”
Het uitwisselen van gegevens gebeurt onder een convenant van het Zorg- en Veiligheidshuis: voor alle partners is een (DPIA) privacy assessment uitgevoerd. Maar naast die formele kant draait het voor een groot deel ook om vertrouwen, weet Aniek. “We weten elkaar heel makkelijk te vinden, ook buiten de overleggen om. Daarbij is het soms ook goed om te bedenken wat er gebeurt als je informatie niet deelt.” Als het in die informele contacten gaat om situaties waarbij de veiligheid in het geding komt, wordt de informatie via de overlegvormen en systemen van het JPP gdeeld. “Het informele wordt dan formeel.”
Gefaseerde invoering
De IJAP wordt gefaseerd ingevoerd. In maart van dit jaar zijn de gemeenten Brunssum en Heerlen gestart, eind mei volgden Landgraaf en Simpelveld en in september komen Kerkrade, Beekdaelen en Voerendaal erbij. Hoewel de aanpak dus nog maar net is gestart , merkt Selma binnen én buiten de regio al veel enthousiasme. “In de andere zuidelijke regio’s van de provincie willen ze een zelfde soort aanpak gaan implementeren en ook verschillende gemeenten uit de Randstad tonen interesse. Het OM en andere regionale ketenpartners zijn er blij mee, die pleiten nu al voor uitbreiding.”
Voor concrete resultaten is het nog te vroeg. Maar Thijs verwacht dat die er snel zullen zijn. “Ik weet dat jij hier niet mag zijn, kan ik een jongere met strafrechtelijke voorwaarden straks zeggen. Dat zal ze verbazen: ze weten dat we ze in de gaten hebben.” Hoewel die afschrikkende werking belangrijk is, krijgen jongeren in Heerlen ook ‘compliment-brieven’ als zij zich na eerder wangedrag juist wél goed gedragen, en wordt er ook ingezet op het bieden van perspectief. Een aanpak die goed past binnen de principes van Preventie met Gezag. Thijs: “Ook als jongerenwerker vind ik dat justitie er niet voor niets is. Het is belangrijk om grenzen te stellen. Maar wij zijn er altijd voor de jongeren.”
Bekijk hier een animatievideo over de Integrale Jeugd Aanpak Parkstad.
Samenwerkende Partners
Binnen de Integrale Jeugdaanpak Parkstad werkt de gemeente Heerlen onder andere samen met de gemeenten Landgraaf, Kerkrade, Brunssum, Voerendaal, Simpelveld en Beekdaelen, het Zorg- en Veiligheidshuis Parkstad, Bureau Vroegtijdig School Verlaten Parkstad, Politie Eenheid Limburg, het Openbaar Ministerie Limburg, Reclassering Nederland (namens 3RO), de Raad voor de Kinderbescherming, Bureau Jeugdzorg Limburg, William Schrikker Jeugdbescherming & Jeugdreclassering, Halt, de Straatcoaches en het lokale jongerenwerk van WPL.